McGoris #107 - Wiosenne obserwacje nocnego nieba - czyli cały rój galaktyk! - Część 1/4 - Konstelacja Lwa

Wiosna to najlepszy okres widoczności ogromnej ilości galaktyk w gwiazdozbiorze Panny, Lwa, Wielkiej Niedźwiedzicy i Warkocza Bereniki. Przedstawię wam najpiękniejsze obiekty widoczne w amatorskim teleskopie.

Już kwiecień. Sezon na galaktyki otwarty! Najwyższy czas, bym przedstawił wam wiosenne galaktyki widoczne na nocnym niebie. Dużą ilość z nich ujrzymy już w lornetce bądź małym teleskopie.

Wiosną skierowani jesteśmy nocną stroną na obszar nieba spoza wstęgi Drogi Mlecznej. Obszar ten nie jest przysłonięty ogromną ilością gwiazd, gazu i pyłu, dzięki czemu ujawnia nam się odległy kosmos. Możemy tam ujrzeć ogromną ilość galaktyk.

Nad wiosennym nieboskłonem rozciąga się ogromna gromada galaktyk w Pannie. Odległe o średnio 60 milionów lat świetlnych skupisko ok. 2000 galaktyk.

Ogrom galaktyk jest w zasięgu amatorskich teleskopów. To największe skupisko u góry to właśnie centrum Gromady Galaktyk w Pannie.

1. Gwiazdozbiór Lwa

Konstelacja Lwa jest bardzo wyróżniająca się na wiosennym niebie. Gwiazdy są bardzo charakterystycznie ułożone oraz pięknie świeci jego najjaśniejsza gwiazda - Regulus.

Leo I

Bardzo blisko Regulusa, posiadacz co najmniej 10-calowego teleskopu przy przejrzystym niebie powinien dostrzec bardzo słabą plamkę. Jest to galaktyka karłowata Leo I - niewielkie skupisko gwiazd, gazu i pyłu o średnicy ok. 2000 lat świetlnych. Najprawdopodobniej jest to najdalej oddalona satelicka galaktyka Drogi Mlecznej. Obiega ona Drogę Mleczną w odległości ok. 828 000 lat świetlnych. Odkryta została dopiero w 1950 roku!

Galaktyka Leo I (mgiełka po prawej stronie). Jasna gwiazda to Regulus.

Galaktyka Leo I znajduje się ok. 12 minut kątowych od Regulusa. Obserwacje tej galaktyki są bardzo utrudnione. Galaktyka ma bardzo małą jasność powierzchniową, przez co ciężko ją odróżnić od tła, a także utrudnia silny blask Regulusa.
Podobno przy bardzo dobrych warunkach obserwacyjnych można ujrzeć ją już w 8-calowej Syncie. Ja nie próbowałem jej zaobserwować.

Dla posiadaczy większych teleskopów galaktyka może być wyznacznikiem jakości nieba.



NGC 2903

Przenieśmy się na samą górę - zacznijmy od głowy Lwa. Nieco na zachód od głowy Lwa, niedaleko gwiazdy Alterf (λ Leo) znajduje się bardzo ciekawa i okazała w okularze teleskopu galaktyka NGC 2903. Galaktyka znajduje się w odległości ok. 20 milionów lat świetlnych. 

Jest ona ciekawa głównie z tego powodu, że jest bardzo podobna do naszej Galaktyki - Drogi Mlecznej. Również jest to galaktyka spiralna z poprzeczką (SBbc), jest nieco mniejsza od niej - ok. 80 000 lat świetlnych średnicy.

Galaktyka jest dosyć jasna, ma ok. 9 magnitudo. Pod bardzo ciemnym niebem ujrzymy ją już w lornetce lub małym teleskopie jako malutką mgiełkę. W 8-calowym teleskopie możemy próbować wypatrzeć struktury galaktyki. Widać ją jako sporą, jajowatą mgiełkę z wyraźnie jaśniejszym centrum oraz w większych teleskopach lekko majaczą dwa ramiona spiralne.

Galaktyka NGC 2903 - autor: Bart Delsaert, źródło: https://delsaert.com

Hickson 44 (zwana również Kwartetem Lwa bądź grupą galaktyk NGC 3160).

Przejdźmy do szyi Lwa, między gwiazdami Aldhafera (ζ Leo) oraz Algieba (γ Leo). Znajdziemy tam piękną grupkę 4 galaktyk położonych blisko siebie. Są one jednak w zasięgu już większych teleskopów. Co najmniej 8-10 calowych.

Mowa tu o galaktykach:

NGC 3193
NGC 3189(3190)
NGC 3185
NGC 3187

Gromada Hickson 44. Źródło: https://www.universetoday.com

Galaktyki miałem okazję zaobserwować w 8-calowej Syncie. W miarę wyraźnie były widoczne 3193, 3189 oraz 3185 ułożone w jednej linii. Znacznie gorzej jest z galaktyką NGC 3187, gdyż jest to galaktyka o najmniejszej jasności (zaledwie 13,4 mag). Jest na skraju zasięgu 20-centymetrowego lustra. Widziałem ją ledwo zerkaniem jako ledwo widoczną, małą plamkę.

Trójka galaktyk ustawionych w jednej linii mają jasność ok. 11-12 mag, więc pod bardzo ciemnym niebem da się je wypatrzeć.
W większych teleskopach (od 12-14 cali) podobno widać zagięte ramiona spiralne przy NGC 3187.

Szkic gromady galaktyk Hickson 44 z 12-calowego teleskopu. Źródło: http://www.asod.info/?p=926, autor: Jeremy Perez

Triplet Lwa (M65, M66 oraz NGC 3628)

Chyba jedna z najbardziej rozpoznawalnych grupek galaktyk u wszystkich astro-amatorów. Charakterystyczne 3 galaktyki ułożone w kształcie twarzy. Jedna z nich - Galaktyka "Hamburger"(NGC 3628) jest ustawiona do nas kantem. Wszystkie trzy to galaktyki spiralne.

Triplet Lwa - źródło: APOD NASA, autor: Philippe Durville

Galaktyki ujrzymy już w 6-calowym teleskopie pod bardzo ciemnym niebem. W niewielkim powiększeniu zobaczymy wszystkie w polu widzenia. M65 i M66 wyglądają jak owalne mgiełki, a NGC 3628 jest bardziej spłaszczona. Przy perfekcyjnym seeingu i przejrzystości w 8" teleskopie udało mi się zerkaniem dostrzec ciemny pas pyłowy przy NGC 3628. W 12-calowym teleskopie powinien być już wyraźnie widoczny.

Szkic z 8-calowego teleskopu. Pod ciemnym niebem galaktyki robią wrażenie.

Galaktyki jest łatwo odnaleźć. Wystarczy odnaleźć gwiazdę o nazwie Chertan (Theta Leonis). Potem trzeba pójść na południe (w dół), by odnaleźć trzy gwiazdy ułożone w jednej linii. Następnie na zachód od nich odnaleźć dwie gwiazdy i wycelować tą co jest niżej (w szukaczu będzie to wyżej, bo odwrócony obraz)

Triplet Lwa zwany jest również Grupą M66. Galaktyki są oddalone o ok. 35 milionów lat świetlnych.
Niedaleko tripletu, bliżej gwiazdy Chertan, można odnaleźć skromną 11,5 mag galaktyczkę NGC 3596.



M95, M96 oraz M105, NGC 3384 oraz NGC 3389 (Drugi Triplet Lwa)

Piękna piątka galaktyk. Są one jednak nieco trudniejsze do wycelowania, ze względu na to, że w pobliżu nie ma jasnych gwiazd.

M105, NGC 3384 oraz NGC 3389 - piękna trójka galaktyk położona blisko siebie i nieco dalej  - M95 oraz M96.

Galaktyki są w zasięgu już 5-calowego teleskopu oprócz galaktyki NGC 3389, która ma jasność 12,8 magnitudo i potrzeba na nią co najmniej 8-calowego teleskopu i bardzo ciemnego nieba. M 105 widoczna jest jako większa, bledsza plamka niż mniejsza, ale bardziej skondensowana NGC 3384.

Szkic trójki galaktyk. Autor: Will Gater. Niedaleko powinny być do odnalezienia M95 oraz M96.

Pięknymi galaktykami są również M95 i M96 znajdujące się niedaleko mniejszego tripletu. Na zdjęciach widać ich piękny kształt.

M95 i M96 - autor: jolo, źródło: https://astrojolo.com

By je odnaleźć najlepiej jest zrobić tak:

1. Odnajdujemy gwiazdę 52 Leonis (lub k Leo). Jest to mało jasna gwiazda, więc ciężko będzie początkującemu ją odnaleźć. Jest ona w ok. 2/5 odległości miedzy gwiazdą Chertan a Regulusem.

Zanim wycelujemy w galaktyki wymienione poniżej, to w pobliżu k Leo, to obserwator w 6-calowym już teleskopie powinien odnaleźć skromną galaktykę NGC 3377 o jasności 10,3 magnitudo. Często od niej zaczynam, gdy idę do piątki galaktyk. Pod bardzo ciemnym niebem może udać się wypatrzyć NGC 3367 o jasności 11,5 mag. Pod bardzo ciemnym niebem widuje ją w swoim 8" teleskopie. Małe, słabe mgiełki.

Takie malutkie drobinki można nawet spotkać w teleskopie całkiem przez przypadek. Nieco na wschód, po środku odległości do tych galaktyk można jeszcze odnaleźć galaktykę NGC 3412 (ten owal po lewej stronie od strzałek) o jasności 10,6 mag.



NGC 3344

Przepiękna galaktyka znajdująca się wysoko nad grzbietem Lwa. Wyróżnia się przepięknym, równym, spiralnym kształtem ramion.

NGC 3344 - źródło: wikipedia

Galaktyka jest ustawiona do nas biegunem galaktycznym, a zatem w bardzo dużych teleskopach będzie możliwe wypatrzenie zerkaniem struktur galaktyki. Ja osobiście jej nie obserwowałem, w tym roku spróbuję na nią spojrzeć teleskopem i wtedy będę wiedział jak wygląda.

Galaktyka jest trochę podobna do naszej galaktyki - Drogi Mlecznej - również jest to galaktyka spiralna z poprzeczką oraz ma cztery największe ramiona spiralne. Oddalona jest o 22,5 miliona lat świetlnych.

NGC 3626

Niewielka i dość ciekawa galaktyka znajdująca się z tyłu Lwa. Ma jasność ok. 11,2 magnitudo. Widoczna jest jako niewielka mgiełka.

NGC 3626. Trochę przypomina Galaktykę Czarne Oko (M 64) o której będzie w poście o konstelacji Panny. źródło: wikipedia.

Mając do dyspozycji duży teleskop, 8 czy 12-calowy, w gwiazdozbiorze Lwa odnajdziemy jeszcze całkiem sporo słabych galaktyk o jasności poniżej 12 magnitudo. Będą to małe mgiełki, ale satysfakcja z ich odnalezienia jest.
Przy ogonie Lwa można jeszcze odnaleźć czwórkę galaktyk ułożonych w kształcie litery T o jasności ok. 12-13 mag takie jak NGC 3691, NGC 3686, NGC 3684, NGC 3681.


Nie będę każdej, pojedynczej galaktyki opisywał, gdyż zajęłoby mi to wieczność. Przedstawiam głównie galaktyki w zasięgu amatorskich teleskopów i bardzo ładnie się w nich prezentują.

W części drugiej przedstawię galaktyki w konstelacji Panny.
W części trzeciej przedstawię galaktyki w Warkoczu Bereniki i Psach Gończych.
W części czwartej przedstawię galaktyki w Wielkiej Niedźwiedzicy.

Za pomocą 8-calowego teleskopu można spokojnie ustrzelić ponad 100 galaktyk.



Jeśli wam się podobało, to udostępnijcie, napiszcie w komentarzu. Czy ktoś miał okazję zaobserwować któryś z obiektów? Pozdrawiam, McGoris :)

Zapraszam także do polubienia strony na Facebooku: facebook.com/mcastronomia

ZOBACZ TEŻ:

McGoris #103 - Wielkość gwiazdowa - Magnitudo - co to jest? 
Wielki Wóz i Mały Wóz - najpopularniejsze asteryzmy.