McGoris #97 - Nocne niebo - Styczeń 2019 - Poranny taniec planet i Zaćmienie Księżyca

Co zobaczymy na nocnym niebie w styczniu 2019 roku i jakie zjawiska na nas czekają?

Za nami grudzień. Piękny spektakl komety 46P/Wirtanen widocznej nawet gołym okiem oraz rój Geminidów. 16 grudnia 46P/Wirtanen znalazła się w pobliżu Plejad (gromady M45), co było gratką dla astrofotografów. Niestety jej obserwacje bardzo pokrzyżowała nam pogoda. Lwia część Polski, a nawet Europy była pokryta chmurami. Niewielu się udało ją zaobserwować czy sfotografować.

A przed nami Nowy Rok, 2019. Styczeń. W pełni zimowy miesiąc, w którym dni są jedne z najkrótszych w roku. Od początku astronomicznej zimy, od 22 grudnia dzień zacznie się wydłużać. Na początku będzie to bardzo ślamazarny proces.

Czeka nas poranne zaćmienie Księżyca, a także "taniec" planet nad porannym niebem i również rój meteorów - Kwadrantydów.



1. Wschody i Zachody Słońca

Polska Północna (Gdańsk)


1 Stycznia

Wschód:     8:06
Zachód:    15:30

Długość dnia:     7h 24m
Długość nocy:  16h 36m

31 Stycznia 

Wschód:     7:38
Zachód:    16:20

Długość dnia:      8h 42m
Długość nocy:   15h 18m

W ciągu miesiąca dzień wydłuży się o 1 godzinę 18 minut.






Polska Środkowa (Łódź)

1 Stycznia

Wschód:     7:49
Zachód:    15:41

Długość dnia:     7h 52m
Długość nocy:  16h 08m

31 Stycznia 

Wschód:     7:25
Zachód:    16:26

Długość dnia:    9h 01m
Długość nocy: 14h 59m

W ciągu miesiąca dzień wydłuży się o 1 godzinę 13 minut.




Polska Południowa (Zakopane)

1 Stycznia

Wschód:     7:35
Zachód:    15:50

Długość dnia:     8h 15m
Długość nocy:  15h 45m

31 Stycznia 

Wschód:     7:15
Zachód:    16:32

Długość dnia:     9h 17m
Długość nocy:  14h 43m

W ciągu miesiąca dzień wydłuży się o 1 godzinę 02 minuty.



Słońce rozpocznie miesiąc w konstelacji Strzelca. W trzeciej dekadzie miesiąca wejdzie do Koziorożca - granicę obu konstelacji minie w dniu 19 na 20 stycznia.

2. Księżyc

🌑  Nów -  5/6 stycznia - Strzelec
🌓  Pierwsza Kwadra - 14 stycznia - Ryby
🌕  Pełnia - 21 stycznia - Bliźnięta/Rak
🌗  Ostatnia Kwadra - 28 stycznia - Panna

Ciemne, bezksiężycowe noce będziemy mieli w pierwszym i drugim tygodniu miesiąca. Te dni najlepiej poświęcić na obserwacje obiektów głębokiego nieba (tj. mgławic, galaktyk, gromad gwiazd)

Zaćmienie Księżyca!

Nad ranem - 21 stycznia będziemy mieć zaćmienie Księżyca.

3:40 - Początek spektaklu. Księżyc wejdzie w półcień Ziemi. Księżyc lekko się przyciemni.

4:36 - Początek zaćmienia częściowego. Księżyc wchodzi w półcień Ziemi.
5:42 - Początek zaćmienia całkowitego. Księżyc został przykryty przez cień Ziemi.
6:12 - Środek maksymalnego przysłonięcia Księżyca.
6:41 - Księżyc zostaje powoli odsłaniany.
7:49 - Księżyc opuszcza cień Ziemi - Księżyc będzie wtedy już pod horyzontem. Księżyc zachodzi tego dnia o ok. 7:30.


Księżyc będzie widoczny podczas zaćmienia nad zachodnim horyzontem.

Zaćmienie Księżyca. 21 Stycznia.

Przebieg zaćmienia.

Będzie to dość krótkie zaćmienie. A to dlatego, że Księżyc znajdzie się blisko Ziemi (zaledwie 356 000 km) i przez to jego ruch będzie najszybszy. Zaćmienie potrwa ok. godziny.

Przykładowo piękne zaćmienie z 27 lipca tego roku, było dłuższe, bo trwało aż 1 godzinę 42 minuty, a to dlatego, że Księżyc poruszał się wolniej i był dalej od Ziemi (ok. 405 000 km).

Orbita Księżyca nie jest idealnie kołowa, jest eliptyczna. Przez to odległość do Księżyca jest różna.



3. Planety i komety

Merkury

Na początku miesiąca będzie można jeszcze się pokusić o zaobserwowanie Merkurego nisko nad południowo wschodnim horyzontem przed wschodem Słońca, choć jego najlepsze warunki do obserwacji były pod koniec grudnia.


Merkury, Wenus, Jowisz oraz Księżyc

Na początku miesiąca nad ranem będziemy mieć piękny spektakl planet ułożonych prawie w jednej linii. Będzie to piękna gratka dla fotografów :)

Będziemy widzieć Merkurego (najbliżej horyzontu - tylko na początku miesiąca), potem Jowisza, jako jasny punkt, Wenus, jeszcze jaśniejsza, no i sierp Księżyca.

1 STYCZNIA, godz. 7:00

3 STYCZNIA, godz. 7:00 - złączenie z Jowiszem. Powinno ładnie się to prezentować w teleskopie jako 2 obiekty w jednym kadrze.

3 i 4 stycznia może być bardzo dobra okazja na sfotografowanie bardzo malutkiego sierpa Księżyca. 4 stycznia będzie on oświetlony zaledwie 3%!!

 

22 STYCZNIA - złączenie Wenus i Jowisz - piękne zjawisko - widoczne jako dwa, bardzo jasne punkty, gdzie Wenus jest nieco jaśniejsza od Jowisza.

31 STYCZNIA, godz. 5:30 - złączenie Wenus, Jowisz oraz sierpa Księżyca.

Będziemy mieli piękną zmianę warty w styczniu tego roku na porannym niebie. Wschodzący coraz wyżej Jowisz zmieni się z ustępującą Wenus.

Zobaczcie jak się mijają Wenus z Jowiszem.

Wenus powoli oddala się od Ziemi, jest coraz mniejszy, a jego faza rośnie. Powoli także traci na jasności.

Na obserwacje Jowisza przez teleskop są jeszcze słabe warunki. Warto poczekać jeszcze co najmniej 2-3 miesiące.



Mars

Z Marsem się powoli będziemy żegnać. Mars już znika ok. 4-5 godzin po zachodzie Słońca. Widoczna jest jako przeciętna, pomarańczowa gwiazdka na południowo-zachodnim, wieczornym horyzontem.

Tarcza Marsa jest już maleńka. Ma zaledwie nieco poniżej 7 sekund łuku. To zaledwie 1,5 raza tyle co tarcza Urana. Nawet w dużych teleskopach ciężko będzie ujrzeć jakiekolwiek szczegóły. Na następną dość ładną opozycję (w 2020 roku, gdy zbliży się na odległość ok. 61 mln km).

Saturn

Saturn obecnie jest za Słońcem, po drugiej stronie. 2 stycznia znajdzie się w tzw. koniunkcji górnej, kiedy to znajdzie się za Słońcem. W lutym Saturn pojawi się na niebie porannym.

Uran

Można się jeszcze pokusić o obserwacje Urana, który widoczny jest w konstelacji Ryb. 19 stycznia o godzinie 2:22, znajdzie się w tzw. kwadraturze wschodniej, jego odległość kątowa od Słońca (elongacja) wyniesie 90 stopni, po czym zacznie się ona zmniejszać.

Na obserwację Neptuna jest już za późno. Co prawda będzie jeszcze widoczny nisko nad południowo-zachodnim horyzontem, to tak niskie położenie powoduje, że warunki do jego obserwacji są słabe.

Urana ujrzymy już w lornetce jako zwykłą gwiazdkę, jednak by zaobserwować jego tarczę, potrzebujemy co najmniej średniego teleskopu.


46P/Wirtanen

Pewnie ciekawi was co z widoczną w grudniu nawet gołym okiem kometą 46P/Wirtanen. Kometa będzie już powoli tracić na jasności i do jej zaobserwowania będziemy potrzebowali co najmniej lornetki bądź teleskopu.

Kometa przemieści się z gwiazdozbioru Rysia do Wielkiej Niedźwiedzicy. Jasność komety spadnie do ok. 6-7 mag.

Swoją drogą, konstelacja Rysia jest bardzo ciekawym gwiazdozbiorem. Został on ustanowiony przez gdańskiego astronoma - Heweliusza. Nie wiadomo było jak nazwać przestrzeń między gwiazdozbiorem Wielkiej Niedźwiedzicy, a Woźnicą. W końcu Heweliusz wpadł na pomysł, by nazwać tamtejsze, bardzo słabe gwiazdy - konstelacją Rysia - ponieważ "trzeba mieć wzrok jak Ryś", by je dostrzec.


4. Nocne niebo

Zaraz po zachodzie Słońca, nad południowo-wschodnim horyzontem ujrzymy piękny, majestatyczny gwiazdozbiór Oriona, składającego się z 7 jasnych gwiazd. Noc astronomiczną (gdy jest w pełni ciemno, gdy Słońce zejdzie 18 stopni pod horyzont) będziemy mieli na początku stycznia jeszcze przed godziną 18:00.

Nad południowo-zachodnim horyzontem jeszcze majaczy jesienny Wieloryb wraz z rzeką Erydanu.
Ryby, Wodnik i Pegaz schodzą coraz niżej i kierują się na zachód.

Nisko nad południowym horyzontem ujrzymy słaby gwiazdozbiór Pieca. Szkoda, że jest tak nisko - bo w tamtym obszarze można ujrzeć mnóstwo bardzo ciekawych galaktyk - jest tam Gromada Galaktyk w Piecu. Musimy wyjechać daleko na południe, by ujrzeć go wysoko nad horyzontem, co najmniej do północnej Afryki, Południowej Azji czy Ameryki Środkowej.

W pobliżu konstelacji Oriona ujrzymy na wschód od niego Bliźnięta, a nad nimi pięknie świeci Woźnica wraz z Bykiem.

Niebo wieczorne - 15 Stycznia, godz. 19:00

W Byku odnajdziemy przepiękną gromadę młodych gwiazd otoczoną mgławicą refleksyjną - mowa o Plejadach (M45). Widoczna jest gołym okiem jako skupisko ok. 7 gwiazd bardzo blisko siebie.
 

Plejady są dobrym wyznacznikiem, jak dobry masz wzrok. Jeżeli masz przeciętny wzrok, dostrzeżesz max. 5 gwiazd. Z lepszym wzrokiem możesz dostrzec aż 7 czy 8. Choć zależy też od ciemności nieba.

Gromada gwiazd Plejady (M45) - Stellarium.

Już po kilku godzinach po zachodzie, ok. 21-22 możemy w pełnej krasie podziwiać komplet gwiazdozbiorów Zimowych. Orion, wiadomo, a nad nim Bliźnięta oraz Byk. Pod Orionem ujrzymy również piękny gwiazdozbiór Wielkiego Psa z najjaśniejszą gwiazdą - Syriuszem oraz słabszy gwiazdozbiór Zająca.
Konstelacja Zająca jest jedna z moich ulubionych - kształt gwiazd naprawdę przypomina to uszate zwierze.

Niebo późnym wieczorem - 15 Stycznia, godz. 22:00

Nad południowym horyzontem pięknie góruje asteryzm Sześciokąta Zimowego. W jego skład wchodzą najjaśniejsze gwiazdy powyżej wymienionych konstelacji - Kapella z Woźnicy, Aldebaran z Byka, Rigel z Oriona, Syriusz z Wielkiego Psa, Procjon z Małego Psa oraz Pollux z Bliźniąt.


Nad wschodnim horyzontem powoli zaczyna majaczyć wzbijający się wiosenny Lew, a na północno wschodnim horyzontem widoczna jest Wielka Niedźwiedzica/ Wielki Wóz ustawiony w pionie.

To najlepszy okres by podziwiać przez teleskop/lornetkę tamtejsze skarby kosmosu. Najładniejsza, najjaśniejsza i najłatwiejsza do odnalezienia jest znana większości Wielka Mgławica Oriona (M42)
Znajdziemy ją tuż pod Pasem Oriona. Pod ciemnym niebem widoczna jest nawet gołym okiem jako lekka otoczka wokół środkowej gwiazdy, trzech, ustawionych pionowo pod Pasem Oriona.

Od Woźnicy, aż po Oriona, Jednorożca i Wielkiego Psa rozciąga się pas słabszej Drogi Mlecznej, a dokładniej jej krańców. Latem spoglądamy w stronę centrum naszej Galaktyki, zaś zimą, jej przeciwną stronę.
Często niedoceniany fragment nocnego nieba, bardzo bogaty w przepiękne gromady gwiazd i obszary HII.

Ogromna ilość obiektów kosmicznych, a szczególnie gromad gwiazd.

W późniejszych godzinach nisko nad horyzontem odnajdziemy na wschód od Wielkiego Psa - konstelację Rufy. Z naszej szerokości, widzimy tylko fragment tej konstelacji, a Rufa jest częścią większego kompleksu zwanego Statkiem Argonautów, składający się z konstelacji: Rufy, Kila i Żagla. U nas widoczna jest tylko Rufa.

W Rufie odnajdziemy bardzo ciekawe dwie gromady otwarte - M47 oraz M46. Są słabo dostępne u nas gromady ze względu na niskie położenie

M47 jest piękną rozbitą gromadą składającą się z błękitnych, gorących gwiazd.

Bardzo blisko M47 jest także M46, która jest gromadą otwartą "z niespodzianką". Jest to słabsza gromada, ale jest jeszcze w niej "niespodzianka".

Na jej tle znajduje mgławica planetarna NGC 2438. Jednak by ją ujrzeć potrzebujemy większego teleskopu i ciemnego nieba. Widać ją jako słabą, okrągłą mgiełkę na tle gromady. Widziałem ją może ze 2 razy. Ma ok. 11 magnitudo.

Gromada M46 z mgławicą planetarną NGC 2438, źródło: NOAO/AURA/NSF

Niebo w środku nocy - 15 Stycznia, godz. 1:00

W środku nocy i później. gwiazdozbiory zimowe powoli uciekają na zachód, ustępując konstelacjom wiosennym. Nad wschodnim horyzontem odnajdziemy jasnego, pomarańczowego Arktura z Wolarza, a nad południowym horyzontem wysoko widnieje Lew oraz gwiazdozbiór Hydry. Wysoko, w stronę zenitu wspina się Wielka Niedźwiedzica.

Niebo nad Ranem - 15 Stycznia, godz. 4:00

Nad ranem dominację nad nieboskłonem przejmą konstelacje wiosenne takie jak: Panna, Lew, Hydra oraz Kruk. Nad wschodnim horyzontem ujrzymy wiosenno-letniego Herkulesa, Koronę Północną, a także majaczącego Wężownika i Wagę.
Nad północno-wschodnim horyzontem ujrzymy ponownie Łabędzia wraz z Lutnią.
Jest to obszar nieba, w którym podziwiamy głównie bogactwo galaktyk w Pannie, Lwie, Warkoczu Bereniki oraz Wielkiej Niedźwiedzicy. Na te obiekty warto poczekać do wiosny, by podziwiać je wieczorem, a nie zrywać się specjalnie o 3-4 nad ranem by je poobserwować.



5. Roje Meteorów

Na początku stycznia będziemy mieli rój Kwadrantydów. Radiant tego roku znajduje się między konstelacjami: Wolarza, Herkulesa oraz Smoka. Ilość obiektów na godzinę jest różna, od 60 do nawet 200 zjawisk w ciągu godziny. Zaczyna się 28 grudnia, a kończy 12 stycznia. Maksimum roju będziemy mieli 4 stycznia.
Nazwa Kwadrantydy wzięła się od nieaktualnego i nieistniejącego oficjalnie już gwiazdozbioru Kwadrantu, który znajdował się w tamtym obszarze.

Najlepiej je obserwować nad ranem, gdy radiant będzie wysoko nad naszymi głowami.

Kwadrantydy, godz. 4:00

6. ISS

Zima nie jest korzystną porą na obserwację Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Słońce schodzi bardzo nisko pod horyzont, co powoduje, że przez większość czasu ISS znajduje się w cieniu Ziemi, przez co jej nie widać. Warto poczekać co najmniej do wiosny.


Jeżeli wam się podobało, to udostępniajcie, piszcie w komentarzach :) Za niedługo mam zamiar zrobić posta o najładniejszych obiektach zimowej, mniej docenianej części Drogi Mlecznej. 

Pozdrawiam, McGoris