McGoris #122 - Jesienno-zimowa Droga Mleczna - równie bogaty w obiekty fragment nocnego nieba - część 5 - Gwiazdozbiór Oriona i Jednorożca

Co znajdziemy na drugim końcu naszej Drogi Mlecznej? Niedoceniony fragment nieba, gdzie odnajdziemy sporo pięknych gromad otwartych czy mgławic. Tym razem przedstawię dość słabo wyróżniający się gwiazdozbiór Jednorożca.

1. Orion

Zdecydowanie najpiękniejszy i najbardziej wyróżniający się gwiazdozbiór widoczny podczas zimowych, mroźnych, długich nocy. Na moim blogu był już specjalny post poświęcony tej konstelacji. Żeby się nie powtarzać odsyłam was do niego: >> McGoris #22 <<

2. Jednorożec

Jednorożec nie jest zbyt wyróżniającym gwiazdozbiorem. Składa się ze słabo świecących gwiazd, które pod zaświetlonym niebem są prawie niewidoczne. Najjaśniejsza gwiazda - Alfa Monocetoris ma zaledwie 3,9 mag.

Konstelację odnajdziemy na wschód od Oriona, poniżej konstelacji Bliźniąt (między nimi a jednorożcem jest taka jasna gwiazda i poniżej mniej jasna - To konstelacja Małego Psa.

Tak więc gwiazdy z konstelacji Jednorożca nie wyróżniają się szczególnie. Ale jedna gwiazda (a raczej trzy) zasługuje na uwagę.

Beta Monocerotis (β Mon)- układ potrójny w konstelacji Jednorożca. Gołym okiem wydaje się, że to jedna gwiazda. Za pomocą już małego teleskopu dostrzeżemy trzy gwiazdy bardzo blisko siebie.

Układ β Mon składa się z trzech składników A,B i C. Posiadają one podobny typ widmowy. Są to błękitne gwiazdy ciągu głównego o typie widmowym B. Są to bardzo gorące gwiazdy - o temperaturze aż 18000 K.

Szkic Beta Mon wykonany przez Jeremy'ego Pereza. Źródło: https://10minuteastronomy.files.wordpress.com/

Położenie Bety Mon.

Mgławica Rozeta i NGC 2244

Największy i jeden z najciekawszych obiektów w konstelacji Jednorożca. NGC 2244 to gromada otwarta, powiązana z obszarem mgławicowym NGC 2237, zwaną jako Mgławica Rozeta bądź Róża. Swoją nazwę zawdzięcza swojemu kształtowi, gdzie mgławica przypomina kwiat róży. Mgławica wraz z gromadą oddalone są o ok. 5000 lat świetlnych, a średnica mgławicy przekracza 130 lat świetlnych.

Mgławica Rozeta z gromadą NGC 2244 w centrum. Źródło: wikipedia.org, autor: Andreas Fink.

Sama gromada NGC 2244 została odkryta już w 1690 roku przez John'a Flamsteed'a. Obszar mgławicowy dopiero odkryto w 1864 roku przez Alberth'a Marth'a. NGC 2244 charakteryzuje się sześcioma centralnymi gwiazdami ułożony w prostokąt. Są to bardzo gorące gwiazdy - pięć z nich są typu widmowego O!. Jedna z nich tylko jest lekko pomarańczowa - 12 Mon to pomarańczowy olbrzym o typie widmowym K0III.

Na niebie jest to spora mgławica. Jej rozmiar kątowy wynosi aż 1,3 stopnia. To mniej więcej tyle co obszar 2,5x rozmiaru Księżyca na niebie. Niestety mgławica jest zbyt słaba, by ją dostrzec gołym okiem, jednak samą gromadę możemy wypatrzeć już gołym okiem jako lekką mgiełkę.

By ujrzeć mgławicę potrzebujemy co najmniej 8-calowego teleskopu i bardzo ciemnego nieba, a także szerokokątnego okularu, by uchwycić ją w całości w kadrze. W 8-calach widoczna jest jako delikatne pojaśnienia wokół gromady, jednak by ujrzeć ją w całości, potrzebujemy większej apertury. Podobno w bardzo dobrych warunkach mgławicę delikatnie ujrzymy w większej lornetce z dobrą optyką.

Mgławicę nawet dość łatwo odnaleźć. Wystarczy wycelować Betelgezę z konstelacji Oriona oraz Gomeisę z konstelacji Małego Psa. Mgławica leży gdzieś w 3/5 odległości między gwiazdami. Można również niedaleko NGC 2244 odnaleźć jedną z gwiazd konstelacji Jednorożca - ε Mon.

Jest to świetny obiekt głównie dla astro-fotografów, ale także do obserwacji wizualnych za pomocą większych teleskopów.


Gromada Choinka i Mgławica Stożek - NGC 2264.

Gromada otwarta powiązana z obszarem mgławicowym. Obiekt dość skromny, jednak dość ciekawy przez większe teleskopy. Widoczna jest głównie gromada, gdzie wyróżnia się błękitna, jasna gwiazda 15 Mon. W większych aperturach ujrzymy lekkie pojaśnienie w rejonie gromady.

NGC 2264 w całej okazałości. Źródło: ESO

Nazwa "Choinka" wzięła się od kształtu gromady, gdzie gwiazdy układają się w stożek przypominający choinkę (gdzie bombki to gwiazdy). Wyjątkowo wyróżnia się najjaśniejsza gwiazda w gromadzie, tuż przy pniu. Jest to piękna, błętkitna i bardzo gorąca gwiazda 15 Monocerotis.

Położenie obiektów

Samą gromadę ujrzymy już w lornetce bądź małym teleskopie, jednak by ujrzeć mgławicę, potrzebujemy już co najmniej 8-calowego teleskopu i bardzo ciemnego nieba. Jest to świetny obiekt do astro-fotografii.


NGC 2261 (Mgławica Zmienna Hubble'a)

Moim zdaniem jeden z najciekawszych i niedocenionych obiektów zimowego nieba. Gdy ujrzałem tę mgławicę po raz pierwszy, to obiekt bardzo mi się spodobał. Wygląda jak maleńki stożek przypominający kometę.

Mgławica Zmienna Hubble'a. Autor: Judy Schmidt from Fresh Meadows, NY, USA

Dlaczego ma taką dziwną nazwę? Otóż jest to mgławica refleksyjna, która odbija światło od gwiazdy zmiennej R Monocerotis. Jasność tej gwiazdy waha się między 10 a 12 magnitudo. Typ widmowy tej gwiazdy to B8IIIe. Gwałtowne zmiany jasności spowodowane są również przez pył, który przygasza gwiazdę. Wspomniałem, że jest to mgławica, która odbija światło od gwiazdy. Jeżeli gwiazda zmienia swoją jasność - to mgławica również. Stąd taka nazwa. Hubble wziął się od badań tej mgławicy przez astronoma Edwina Hubble'a. Na przełomie kilku miesięcy można zaobserwować zmienną jasność mgławicy.

Jest to obiekt dość trudny do obserwacji. Potrzebujemy nieco większego powiększenia. Najprościej jest odnaleźć wcześniej opisaną Gromadę Choinkę (NGC 2264). Mgławica jest już całkiem niedaleko.

Podobnie jak z Gromadą Choinką i Mgławicą Stożek - celujemy gwiazdę Alzirr z Bliźniąt, po czym kierujemy się lekko w ukos, gdzie znajdujemy jasną gwiazdę 15 Monocerotis (gdzie jest Gromada Choinka). Schodząc nieco niżej na południowy zachód spotkamy mniej jasną gwiazdę HIP 31996. Od niej kierujemy się lekko na zachód. 

W 8" teleskopie świetnie się prezentuje, nawet pod średnio-dobrym niebem. Mam szkic tego obiektu:

NGC 2301 - "Smok Hagrida"

Jedna z najciekawszych gromad otwartych w tamtym rejonie. Mniej znana, jednak dość spektakularna ze względu na jej kształt. Posiada takie dwie odnogi z gwiazd, których ułożenie przypomina skrzydła jakiegoś smoka czy innego drakonida. Zapewne dzięki temu zdobył angielską nazwę "Hagrid's Dragon Cluster".

NGC 2301 w Jednorożcu. Źródło: http://www.jwinman.com/starcharts/NGC%202301%20chart.htm

Gromada odległa jest o 2838 lat świetlnych od nas. Pod ciemnym niebem widoczna jest już w lornetce jako słaba mgiełka. Mam szkic tej gromady:

Gromadę jest dość ciężko odnaleźć, ze względu na to, że w jej pobliżu nie ma żadnych, jasnych gwiazd.

NGC 2232

Bardzo ciekawa i dość dziwna gromada otwarta. Na niebie jest dość spora. Pod ciemnym niebem bez problemu widoczna gołym okiem. Jest to bardzo skromna gromada, bo zawiera ok. 20 gwiazd. Jedna z nich - 10 Monocerotis wyróżnia się jasnością i swoją błękitną barwą.

NGC 2232 - widok ze Stellarium.

Posiadam szkic tej gromady. Oto on:

A oto mapka:

NGC 2346 (Mgławica "Motyl" lub "Klepsydra")

Bardzo ładna mgławica planetarna. Pozostałość po gwieździe, która podczas swojej śmierci (gwiazda wypaliła swój wodór i zamieniła się w czerwonego olbrzyma) zaczęła odrzucać swoje zewnętrzne warstwy tworząc tzw. mgławicę planetarną.

NGC 2346 - źródło: NASA Hubble

Mgławica ma jasność ok. 11,6 magnitudo. By ją ujrzeć potrzebujemy co najmniej 6-calowego teleskopu, w miarę dużego powiększenia i ciemnego nieba. Nie miałem okazji jeszcze zaobserwować tego obiektu przez teleskop. Znalazłem w Internecie ładny szkic z 8-calowego teleskopu.

Szkic mgławicy NGC 2346 widocznej w 8-calowym teleskopie. Źródło: https://www.cloudynights.com/

Odległość do tej mgławicy szacuje się na ok. 2000 lat świetlnych. Odnaleźć ją można całkiem łatwo. Położona jest całkiem niedaleko jednej z najjaśniejszych gwiazd konstelacji Jednorożca - δ Mon.

Mgławica jednak jest trudna do odnalezienia, szczególnie przy małym powiększeniu. By ją odnaleźć potrzebujemy trochę większego powiększenia.



Messier 50 (Gromada Serce)

Gromada otwarta z katalogu Messiera. M 50 znajduje się w odległości ok. 3100 lat świetlnych od Ziemi. Gromada zawiera ok. 200 gwiazd. Gromada zwana jest też "gromadą Serce", przez to, że w ułożeniu gwiazd widać kształt serca.

Messier 50. Źródło: wikipedia.org, Autor: Ole Nielsen

Widoczna jest już w lornetce jako niewielka mgiełka, a w bardzo dobrych warunkach wyłuskamy ją nawet gołym okiem. By rozbić gromadę na pojedyncze gwiazdy, potrzebujemy co najmniej małego teleskopu.


IC 2177 (Mgławica Mewa)

Bardzo ładna i dość ciekawa mgławica. Jest to połączenie obszarów H-II z mgławicami refleksyjnymi. Bardzo często jest problem z jej oznaczeniem. Mgławica składa się z dwóch części - ta najjaśniejsza to tzw. "Głowa Mewy" - czyli właśnie IC 2177 (lub Sh2-292), która często błędnie jest katalogowana jako NGC 2327 - która jest malutką mgławicą niedaleko prawego skrzydła "Mewy".

Mgławica Mewa swoją nazwę zawdzięcza kształtowi, który przypomina lecącą mewę. Źródło: ESO.

Drugą częścią mgławicy to tzw. skrzydła - Sh2-296 to bardzo rozciągnięty obłok zjonizowanego wodoru. Rozpiętość tej mgławicy to aż 250 lat świetlnych. W niektórych katalogach jako IC 2177 uznany jest cały kompleks mgławicowy - głowa i skrzydła.

Mgławica świeci bardzo słabo. Ukazanie tego obiektu w pełnej okazałości to domena astrofotografii. Możliwe, że w większych teleskopach widać jej jaśniejsze obszary np. głowę.

Mgławica oddalona jest od nas o ok. 3800 lat świetlnych.

A oto mapka wszystkich wymienionych obiektów.

Podsumowanie:

Gwiazdozbiór Jednorożca nie wyróżnia się specjalnie. Oprócz obiektów wymienionych wyżej odnajdziemy przez teleskop kilka niewielkich gromad otwartych takich jak NGC 2324, 2269, 2186 czy 2506. 

Zdecydowanie ciekawiej jest w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa oraz Rufy, gdzie odnajdziemy takie cuda jak np. M 41 czy M 46. O nich napiszę w następnym i ostatnim poście z tej serii.


Jeśli się wam podobało to udostępniajcie, piszcie w komentarzach, dajcie znać czy udało wam się któryś z obiektów zobaczyć przez teleskop bądź sfotografować. Pozdrawiam, McGoris.

W następnym poście opiszę konstelację Wielkiego Psa i Rufy i obiekty w nich zawarte.

Zapraszam także do polubienia strony na Facebooku: facebook.com/mcastronomia

ZOBACZ TEŻ:

McGoris #101 - Jesienno-zimowa Droga Mleczna - Gwiazdozbiór Perseusza
McGoris #118 - Jesienno-zimowa Droga Mleczna - Gwiazdozbiór Woźnicy
McGoris #119 - Jesienno-zimowa Droga Mleczna - Gwiazdozbiór Byka
McGoris #120 - Jesienno-zimowa Droga Mleczna - Gwiazdozbiór Bliźniąt