McGoris #131 - Przegląd astronomiczny - Maj 2020 - Komety na niebie oraz spotkanie Merkurego z Wenus

Comiesięczny przegląd nocnego nieba i wydarzeń astronomicznych. Co wydarzy się w maju tego roku i jakie zjawiska na nas czekają?

Witam w comiesięcznym przeglądzie zjawisk na niebie. Za nami bardzo pogodny, ale niestety również bardzo suchy kwiecień. Było mnóstwo pogodnych i przejrzystych nocy. Udało mi się zaobserwować sporo wiosennych galaktyk, a przy okazji kilka przelotów satelitów Starlink, które wywołują dość spore kontrowersje.

Na początku kwietnia (3 i 4 kwietnia) mieliśmy jedno z najciekawszych zjawisk astronomicznych 2020 roku - złączenie Wenus z Plejadami. 8 kobiet na niebie świetnie się prezentowało zarówno gołym okiem, jak i przez sprzęt optyczny. Oto moje zdjęcie z 3 kwietnia:

A przed nami maj! Jeden z najpiękniejszych miesięcy całego roku. Przyroda już całkowicie obudziła się do życia. Na północy kraju pojawią się tzw. białe noce. Wchodzimy w okres najdłuższych dni i najkrótszych nocy w całym roku. Maj powoli przyniesie nam upały jak i burze.

Przyjdą ciepłe noce, w końcu będzie można bardziej komfortowo poobserwować, słuchając grania świerszczy i pasikoników. Ale niestety zacznie się też okres komarów i much ;/


1. Słońce

Polska Północna (Gdańsk)

1 maja

Wschód:          5:08
Górowanie:   12:42
Zachód:         20:17

Długość dnia:   15h 09m
Długość nocy:    8h 51m


31 maja

Wschód:          4:19
Górowanie:   12:43
Zachód:         21:07

Długość dnia:   16h 48m
Długość nocy:    7h 12m


Przybywanie dnia nieco spowolni. W ciągu miesiąca dnia przybędzie o 1 godzinę i 39 minut.


Polska Środkowa (Łódź)

1 maja

Wschód:          5:14
Górowanie:   12:39
Zachód:         20:05

Długość dnia:   14h 51m
Długość nocy:    9h 09m


31 maja

Wschód:          4:30
Górowanie:   12:40
Zachód:         20:49

Długość dnia:   16h 19m
Długość nocy:    7h 41m



Przybywanie dnia nieco spowolni. W ciągu miesiąca dnia przybędzie o 1 godzinę i 28 minut.

Polska Południowa (Zakopane)

1 maja

Wschód:          5:19
Górowanie:   12:37
Zachód:         19:56

Długość dnia:   14h 37m
Długość nocy:    9h 23m



31 maja

Wschód:         4:39
Górowanie:  12:38
Zachód:        20:36

Długość dnia:   15h 57m
Długość nocy:    8h 03m


Przybywanie dnia nieco spowolni. W ciągu miesiąca dnia przybędzie o 1 godzinę i 20 minut.

Słońce na początku miesiąca spędzi w konstelacji Barana. Z 13 na 14 maja Słońce przetnie granicę konstelacji i wejdzie do gwiazdozbioru Byka. 21 maja przemknie obok Plejad. Powoli wpadamy w okres najdłuższych dni i najkrótszych nocy całego roku.

Już połowie maja na północy Polski pojawią się tzw. białe noce. Jest to takie zjawisko, że Słońce nie schodzi poniżej 18 stopni pod horyzont, przez co oświetla ono wyższe warstwy atmosfery i nie jest do końca ciemno, przez co obserwacje astronomiczne lub astrofotografia są utrudnione.


Na przykład w Gdańsku (54 równoleżnik) pierwsza biała noc będzie już 10 maja i będą trwały aż do 2 sierpnia. Im bardziej na południe, tym białych nocy jest mniej.

U mnie na południu Polski (49 równoleżnik, okolice Zakopanego) białe noce zaczynają się od 7 czerwca, a nocami astronomicznymi mogę się cieszyć już od 6 lipca :).

2. Księżyc

  7 maja, godz.  12:28 - 🌕 Księżycowa Pełnia - na tle gwiazdozbioru Wagi,

14 maja, godz.  17:01 - 🌗 Ostatnia Kwadra - na tle gwiazdozbioru Koziorożca,

22 maja, godz.  20:50 - 🌑 Księżycowy Nów - na tle gwiazdozbioru Byka,

30 maja, godz.    5:21 - 🌓 Pierwsza Kwadra - na tle gwiazdozbioru Lwa.

Ciemne, bezksiężycowe noce będziemy mieli na początku drugiej połowy miesiąca. Te dni najlepiej poświęcić na obserwacje trudnych obiektów głębokiego nieba (tj. galaktyki, mgławice, gromady gwiazd), kiedy to blask Księżyca nam tego nie utrudnia.



3. Planety

MERKURY I WENUS

W maju będzie okres dobrej widoczności Merkurego. Wenus natomiast zbliża się do nas coraz bardziej i jej tarcza jest coraz większa, jednak elongacja Wenus od Słońca maleje, a jej faza zmierza do malutkiego sierpa.

Merkury jest planetą bardzo trudną do obserwacji. Problemem jest jego małe oddalanie się od Słońca. Maksymalna elongacja jaką może osiągnąć Merkury to zaledwie ok. 23 stopnie. Trzeba dodać również, że nie zawsze jest korzystne nachylenie jego orbity do horyzontu.

Korzystne warunki do obserwacji Merkurego będą pod koniec maja. Maksymalną elongację od Słońca osiągnie 4 czerwca.

22 maja Merkury spotka się z Wenus - w płaskiej linii w odległości ok. 1,2 stopnia. To ułatwi nam odnalezienie tej planety z pomocą Wenus.

Ruch Wenus i Merkurego na wieczornym niebie. (Duże punkty to Wenus, a małe - Merkury)

22 maja - spotkanie Merkurego z Wenus. Merkury będzie widoczny gołym okiem, na lewo od Wenus, jako znacznie słabszy od niej punkt.

Maj to bardzo ciekawy okres na obserwację Wenus. Wenus powoli zmierza do koniunkcji dolnej ze Słońcem. Faza Wenus zmienia się w coraz mniejszy sierp. Tarcza Wenus będzie tak duża, że fazę planety widać będzie już w lornetce.

Dałem tylko rozpiskę do 25 maja. 31 maja faza Wenus wyniesie zaledwie 0,3%, jednak jej elongacja od Słońca wyniesie zaledwie nieco ponad 4 stopnie. Ciekawe czy komuś uda się taką Wenus sfotografować.

3 czerwca Wenus znajdzie się w koniunkcji dolnej ze Słońcem. Po około miesiącu Wenus powróci na niebo poranne.


MARS

Na godne warunki do jego obserwacji musimy jeszcze dość długo poczekać. Na początku miesiąca będzie w konstelacji Koziorożca, po czym 9 maja przemknie ruchem normalnym do konstelacji Wodnika.

Planeta nie dość, że jest jeszcze daleko od nas, to jego nachylenie względem horyzontu jest niekorzystne i planeta ucieka prawie że równo ze zmieniającym się nachyleniem, przez co Mars przesuwa się bardzo powoli od wschodzącej łuny Słońca. Poczekajmy jeszcze te 2-3 miesiące.


JOWISZ

Jowisz obecnie znajduje się w konstelacji Strzelca, stojąc prawie nieruchomo. Planeta spowalnia swój ruch normalny zatrzymując się, a od ok. 15 maja rozpocznie ruch wsteczny.

Planeta wschodzi coraz wcześniej. Na początku miesiąca Jowisza ujrzymy dopiero gdzieś po godzinie 2:00 w nocy, nad południowo-wschodnim horyzontem jako jasny punkt. Pod koniec maja można już go ujrzeć po północy.

Niestety planeta jest dość nisko nad horyzontem, przez co jego warunki do obserwacji polepszają się powoli.

SATURN

Saturna odnajdziemy całkiem niedaleko na wschód od Jowisza, w konstelacji Koziorożca, jako średnio jasny, żółtawy, nie mrugający punkt.

Podobnie jak Jowisz, jest dość nisko nad horyzontem, przez co jego warunki do obserwacji polepszają się powoli. Podobnie jak Jowisz, w połowie miesiąca zatrzyma się w rektascensji i rozpocznie ruch wsteczny.



4. Komety


C/2019 Y4 (ATLAS)

Niestety mam złą wiadomość odnośnie zapowiedzianej komety C/2019 Y4 ATLAS. Otóż jądro tej komety rozpadło się na części, więc spektakularnej, bardzo jasnej komety widocznej gołym okiem nie będzie :( Tak to już jest z kometami. Są bardzo nieprzewidywalne.

Obecnie kometa ma jasność ok. 9,6 magnitudo, a więc jasność znacznie spadła. Widoczna jest dopiero przez niewielki teleskop. Wątpię, by jakoś mocno pojaśniała.

Rozpad komety Y4 ATLAS uchwycone przez teleskop Hubble'a. Źródło: NASA

C/2020 F8 (SWAN)

Ale za to mam świetną wiadomość!! Będzie rewanż! Jest nowa kometa, całkiem niedawno odkryta (jakoś koniec marca-początek kwietnia) - C/2020 F8 SWAN. Kometa już teraz ma jasność ok. 5,3 magnitudo i ma bardzo długi warkocz (aż 8 stopni)! Jasność komety zaczęła gwałtownie rosnąć, szybciej niż przewidywała prognoza.

Póki co u nas jest niewidoczna, gdyż obecnie znajduje się w południowej części konstelacji Wodnika. Na razie dostępna jest dla obserwatorów z półkuli południowej. Kometa będzie widoczna z Polski w drugiej połowie maja i będzie się przemieszczać przez gwiazdozbiory: Ryb, Barana (czyli w pobliżu Słońca), a następnie Trójkąta, Perseusza i Woźnicy.

Oto zdjęcie komety zrobione z Namibii. Autor: Gerald Rhemann

Gdy kometa będzie w konstelacji Perseusza lub Woźnicy (w pobliżu gwiazdy Kapella), kometa będzie widoczna nisko nad północnym horyzontem. Najbliżej Ziemi kometa znajdzie się 12 maja, a przez peryhelium (najbliżej Słońca) przejdzie 27 maja.

Ruch komety względem Słońca.

Dobra wiadomość również jest taka, że na okres jej najlepszej widoczności z Polski, przypadną bezksiężycowe noce.

W czerwcu kometa przejdzie do konstelacji Bliźniąt znikając pod północny horyzont. Kometa według prognoz może osiągnąć nawet poniżej 3 magnitudo, jednak ze względu na niskie położenie nad horyzontem, wypatrzenie jej gołym okiem może być utrudnione.




C/2019 Y1 (ATLAS) oraz C/2017 T2 (PANSTARRS)

Na niebie widoczne są jeszcze dwie komety - Y1 ATLAS oraz T2 PANSTARRS. Komety przez większość miesiąca będą dość blisko siebie, co będzie świetną gratką dla astro-fotografów i szerokich kadrów.

Obie komety mają jasność w okolicy 8 magnitudo, by ją zobaczyć potrzebujemy co najmniej lornetki.

C/2017 T2 (PANSTARRS) przez peryhelium (najbliżej Słońca) przejdzie 4 maja, a najbliżej nas znajdzie się 27 maja. 

C/2019 Y1 (ATLAS) najbliżej nas znajdzie się 2 maja.

Obie komety na początku miesiąca będą w gwiazdozbiorze Żyrafy, przemieszczając się w stronę asteryzmu Wielkiego Wozu.

5. Nocne niebo

By niebo było całkiem ciemne, będziemy musieli poczekać aż do późniejszych godzin wieczornych.

Niebo wieczorne, 15 maja, godz. 22:30

Wieczorem zastaniemy niebo typowo wiosenne. Nad południowym horyzontem wysoko góruje konstelacja Panny wraz z jasną biało-błękitną Spiką, a nieco wyżej ujrzymy Wolarza z żółtawym Arkturem. Tuż obok niej, w stronę południowego zachodu ujrzymy charakterystyczny gwiazdozbiór Kruka.

Nad zachodnim horyzontem ujrzymy zanurzające się już Bliźnięta, Woźnicę, Małego Psa oraz Raka, a coraz bardziej na zachód kieruje się również Lew. Wysoko w zenicie góruje Wielka Niedźwiedzica, z asteryzmem Wielkiego Wozu.
Maj to ostatni okres, by podziwiać jeszcze rój wiosennych galaktyk. Warunki do ich obserwacji będą powoli się pogarszać.

Niebo w środku nocy, 15 maja, godz. 1:00

W środku nocy konstelacje wiosenne powoli ustępują konstelacjom letnim - takim jak: Skorpion, Wężownik czy Orzeł. Wysoko nad naszymi głowami górują: Herkules, Korona Północna, Wolarz oraz Smok.

Bardzo charakterystycznym gwiazdozbiorem widocznym nad południowym horyzontem jest Skorpion wraz z czerwonym olbrzymem - Antaresem. Dawniej w Polsce na ten gwiazdozbiór mówiono "Niedźwiadek".

Coraz wyżej wschodzi piękna wstęga Drogi Mlecznej. Nad wschodnim horyzontem już dość wysoko ujrzymy asteryzm Trójkąta Letniego (Wega z Lutni, Deneb z Łabędzia i Altair z Orła).

Niebo poranne. 15 maja, godz. 3:00

Ok. godz. 3:00 niebo nie jest już w pełni ciemne. Znad południowo-wschodniego horyzontu wyłania się Strzelec, a na wschodzie ujrzymy wschodzącego Pegaza.


5. Obłoki srebrzyste

Pod koniec maja zacznie się sezon na tzw. obłoki srebrzyste. Są to najwyższe chmury - są w mezosferze na wysokości aż do 75-85 km. Mają lekko szarawo-niebieskawo-elektryczny kolorek. O zmroku robią wrażenie, jakby lekko świeciły.

Do dziś są owiane tajemnicą. Najprawdopodobniej to para wodna osadzająca się wokół spalonych meteorów, ale mogą to być też np. gazy wylotowe z silników rakiet, zawieszone wysoko w atmosferze.

Widoczne są tylko w okresie przesilenia letniego. Gdy Słońce zachodzi bardzo płytko, są one przez nie podświetlane. Widoczne mogą być od końca maja, do końca lipca.

Zeszłoroczne obłoki srebrzyste z 21 czerwca. Widok ode mnie.

6. ISS (Międzynarodowa Stacja Kosmiczna)

Rozpoczyna się okres wysokich przelotów ISS na wieczornym niebie. Pojawią się w drugiej połowie maja. Jeśli zobaczycie bardzo jasny punkt przemieszczający się na niebie to właśnie jest to Międzynarodowa Stacja Kosmiczna.


Całkiem niedługo pojawi się seria o letnim, nocnym niebie i obiektach, jakie możemy zaobserwować. Jeżeli wam się spodobało to udostępniajcie, piszcie w komentarzach. Pozdrawiam, McGoris :)

Zapraszam także do polubienia strony na Facebooku: facebook.com/mcastronomia