Wiosna w pełni. Powoli najlepszy okres do obserwacji galaktyk w konstelacjach: Panny, Lwa, Warkocza czy Wielkiej Niedźwiedzicy się kończy. Ciepłe letnie noce zbliżają się do nas coraz dłuższymi krokami.
Pod koniec maja wiosenne konstelacje będą kierować się na zachód ustępując konstelacjom letnim wraz ze wstęgą Drogi Mlecznej. To ona właśnie kojarzy nam się z letnimi, krótkimi nocami. Przedstawię wam jeden z najpiękniejszych regionów letniego, nocnego nieba.
Gwiazdozbiór Skorpiona
Pierwszą konstelacją, jaką przedstawię to gwiazdozbiór Skorpiona. Jest to konstelacja bardziej późno-wiosenna, wczesno-letnia.
Gwiazdozbiór widoczny jest już od lutego nad ranem, aż do początku września. Najlepszy okres widoczności tej konstelacji przypada na koniec kwietnia i maj. W czerwcu, lipcu i sierpniu też jest dobrze widoczny, ale mamy wtedy białe noce.
 |
| Gwiazdozbiór Skorpiona. |
Skorpion położony jest na tle wstęgi Drogi Mlecznej, w pobliżu centrum naszej galaktyki, a zatem już przez lornetkę ujrzymy tam ogromne skupisko gwiazd i mnóstwo pojaśnień w tle.
Jest to jeden z najstarszych gwiazdozbiorów - znali go już Sumerowie 5000 lat temu. Postać Skorpiona w mitologii greckiej powiązana jest z myśliwym Orionem. Orion próbując natarczywie uwieść Artemidę (grecką boginię przyrody i łowiectwa), ta zesłała na niego wielkiego skorpiona, który go zabił. Dlatego konstelacje te są po przeciwnej stronie nieboskłonu.
Dawniej w Polsce na ten gwiazdozbiór mówiono "Niedźwiadek".
Z szerokości geograficznej Polski gwiazdozbiór nie jest w całości widoczny. Widoczna jest tylko północna część, czyli ta charakterystyczna część z Antaresem w towarzystwie trzech gwiazd oraz bardziej na południe - Larawag (ε Sco), a z południowej części Polski można ujrzeć koniec żądła Skorpiona - Shaulę oraz Lesath.
GWIAZDY
Gwiazdy z tej konstelacji są bardzo ciekawe i przyjrzyjmy się im. Najciekawsze z nich to czerwony nadolbrzym Antares oraz trzy piękne, gorące i błękitne gwiazdy (szczypce Skorpiona). Są to układy wielokrotne, więc mamy do czynienia z większą ich ilością. Zobaczycie jak wiele tajemnic kryją!
Antares (α Sco)
Najjaśniejsza gwiazda konstelacji to czerwony nadolbrzym - Antares. Pomarańczowa, piękna i jasna gwiazda widoczna nad południowym horyzontem.
Nazwa Antares pochodzi od Anti-Ares, gdzie Ares jest greckim odpowiednikiem rzymskiego boga wojny Marsa, a gwiazda swoją barwą przypomina właśnie planetę Mars.
 |
| Antares - program SpaceEngine. |
Podobnie jak orionowa Betelgeza, w przyszłości może eksplodować jako jasna supernowa. Gwieździe tej poświęciłem osobnego posta, do którego zapraszam >>TUTAJ<<.
Niedaleko gwiazdy Antares przechodzi linia ekliptyki oraz lekko do niej nachylona linia orbity Księżyca, przez co co jakiś okres czasu ulega zakryciu przez tarczę Księżyca.
Do takich zakryć będzie dochodzić na początku 2028 roku.
 |
| Zakrycie Antaresa przez Księżyc - 13 kwietnia 2028r. |
Acrab (β Sco) - Beta Skorpiona. Jedna z najciekawszych gwiazd w Skorpionie. Pierwsza od "góry", od północy. Jest to aż układ sześciokrotny!
W teleskopie jest widoczny jako układ podwójny, który możemy rozdzielić już w małych teleskopach. Widoczne są dwa najjaśniejsze składowe - β1 Scorpii i β2 Scorpii w odległości 13,5 sekund łuku.
 |
| Szkic układu wielokrotnego Acrab, widocznej przez teleskop. Widoczne są dwa najjaśniejsze elementy składowe, gdzie każdy z nich składa się z trzech gwiazd. Autor: Michael Vlasov, Źrodło: http://www.asod.info/?p=990 |
β1 Scorpii składa się z dwóch części - β Scorpii A oraz β Scorpii B.
Składnik A to gwiazda spektroskopowo podwójna (nie można jej rozdzielić optycznie) - są to bardzo gorące i jasne gwiazdy typu widmowego B - Aa oraz Ab. Oba składniki są najmasywniejsze w grupie.
Składnik B to błękitna gwiazda ciągu głównego o typie widmowym B1V. Znajduje się w odległości zaledwie 0,3 sekundy łuku od składników A, a zatem nie do rozdzielenia przez amatorski teleskop.
β2 Scorpii składa się też z dwóch części - β Scorpii C oraz β Scorpii E które leżą w odległości zaledwie 0,13 sekundy łuku.
β Scorpii C jest błękitną gwiazdą o typie widmowym B2V i temperaturze aż 24 000 K.
β Scorpii E jest gwiazdą spektroskopowo podwójną (Ea oraz Eb).
Istnieje możliwość, że gwiazd jest tam nawet więcej. Teoretycznie mogą jeszcze istnieć składniki D, oraz G, jednak nie potwierdzono ich istnienia w 100%. Jeszcze istniało określenie drugiego składnika E jako składnik F.
 |
| Układ wielokrotny Beta Scorpii (Acrab). |
Dschubba (δ Sco) - Delta Skorpiona. Gwiazda podwójna. Składa się z dwóch również bardzo gorących, błękitnych gwiazd ciągu głównego o typie widmowym B0.3V (składnik A) oraz B1V (składnik B). Separacja między składnikami jest mniejsza niż 0,2 sekundy łuku, więc nie do rozdzielenia przez amatorski teleskop.
Fang (π Sco) - Pi Skorpiona. Układ potrójny. Składa się z dwóch składowych - A oraz B. Składowa A składa się z głównych, najjaśniejszych, błękitnych gwiazd typu widmowego B - jest to układ spektroskopowo podwójny zaćmieniowy. Są to gwiazdy zmienne typu Beta Lyrae. Krążą bardzo blisko siebie, zaledwie w odległości 0,071 AU od siebie (ok. 10 milionów km), czyli dużo bliżej niż Merkury od Słońca. W odległości 15 średnic naszego Słońca.
Parka gwiazd ma jeszcze jednego towarzysza 12 wielkości gwiazdowej w odległości ok. 7000 AU. Składnik B jest prawdopodobnie gwiazdą typu widmowego K, leży 50 sekund łuku od głównych składników.
Shaula (λ Sco) - Lambda Skorpiona. Jest to układ potrójny gwiazd składający się ze składowych A i B.
Składowa A składa się z błękitnego gorącego podolbrzyma Lambda Scorpii Aa o typie widmowym B1,5IV, wokół którego krąży towarzysz Ab, którego natura nie jest do końca znana. Prawdopodobnie jest to biały karzeł, gwiazda neutronowa bądź podobna pozostałość po gwieździe (świadczy o tym silne źródło promieniowania rentgenowskiego).
Trzeci składnik, czyli B to również błękitny podolbrzym o typie widmowym B2IV.
Lesath (υ Sco)
Bliski towarzysz Shauli. Ypsilon Skorpiona. Jedyna samotna gwiazda w tym zestawieniu. Jest to błękitny podolbrzym o typie widmowym B2IV.
OBIEKTY DO OBSERWACJI PRZEZ TELESKOP I ASTROFOTOGRAFII
Konstelacja Skorpiona to obszar nieba bardzo bogaty w mgławice i gromady gwiazd. Gwiazdozbiór położony jest w pobliżu centrum Drogi Mlecznej. W tamtym miejscu aż roi się od gwiazd, obszarów gwiazdotwórczych i jest tam ogromne nagromadzenie materii.
M 4 (Gromada kulista)
Gromada Messier 4 to jedna z ciekawszych, a także najbliższych, znanych nam gromad kulistych. Leży w odległości ok. 7200 lat świetlnych. Jej rozmiar na niebie wynosi ok. 26 minut łuku, co daje nam prawie tyle, co średnica Księżyca w pełni.
 |
| Messier 4 - źródło: ESO |
Składa się ze starych gwiazd, a ta gromada posiada liczną ilość białych karłów. W tej gromadzie odkryto niesamowicie unikatowy układ. Układ podwójny (pulsar + biały karzeł), wokół którego krąży egzoplaneta! Jego istnienie potwierdzono z pomocą Teleskopu Hubble'a w 1995 roku.
Gromadę można ujrzeć już gołym okiem lub przez lornetkę jako słabą plamkę. Przez teleskop możemy już rozdzielić gromadę na gwiazdy, jednak mimo sporej jasności (5,6 mag) to gromada ma małą jasność powierzchniową i nie jest tak spektakularna jak np. gromady M 13 czy M 22.
 |
| Położenie M 4 |
M 7 (Gromada Ptolemeusza)
Duże i jasne skupisko gwiazd na niebie widoczne nawet gołym okiem. Jej jasność to ok. 3,3 magnitudo. Jest to gromada otwarta, jedna z najstarszych znanych obiektów tego typu - była znana nawet Ptolemeuszowi w 130 r. n.e.
Jest także gromadą dość bliską - zaledwie ok. 980 lat świetlnych.
 |
| Messier 7 - źrodło: ESO |
Gromada pięknie prezentuje się w lornetce i teleskopie z założonym szerokokątnym okularem o małym powiększeniu.
Niestety dużym minusem jest jej bardzo niskie położenie nad horyzontem. Ze środkowej Polski góruje maksymalnie niecałe 4 stopnie nad horyzontem. U mnie na południu Polski w górach góruje ok. 6 stopni nad horyzontem. Najpiękniej prezentuje się razem ze szczytami Tatr, gdzie cały rój gwiazd świeci nad Gerlachem.
Odnajdziemy ją na pograniczu gwiazdozbiorów Skorpiona i Strzelca, między Kaus Australis ze Strzelca, a Shaulą i Lesathem ze Skorpiona.
 |
| Położenie gromady M7. |
Messier 6 (Gromada Motyl)
Nieco na północny zachód od Gromady Ptolemeusza odnajdziemy mniejszą i skromniejszą gromadę otwartą gwiazd - M 6. Nazwa "Motyl" pochodzi od ułożenia się gwiazd w tej gromadzie - przez teleskop widoczne są w kształcie motylich skrzydeł.
 |
| Gromada Messier 6 - Źródło: wikipedia.org, Autor: Ole Nielsen |
Gromada jest pod ciemnym niebem doskonale widoczna gołym okiem, jednak by zaobserwować ją rozbitą na gwiazdy, najlepsza będzie lornetka lub teleskop.
 |
| Położenie gromady M6. |
 |
| M 7 (u dołu) i M 6 (u góry). Obie gromady świetnie prezentują się w lornetce. |
Messier 80 (Gromada kulista)
Niewielka, skromna gromada kulista w gwiazdozbiorze Skorpiona. Mimo niepozorności, to sama gromada jest bardzo ciekawa. Jest to jedna z najdalszych gromad kulistych z naszej Galaktyki. Leży w odległości 32000 lat świetlnych stąd. Jej średnica to ok. 95 lat świetlnych.
 |
| Messier 80. Źródło: NASA |
Są to gwiazdy dużo gorętsze i masywniejsze od swoich innych kompanów w gromadzie. Tego typu gwiazdy powstają najczęściej w ciasnych układach podwójnych, gdzie jedna gwiazda pobiera zewnętrzną otoczkę gazową z drugiego składnika.
Gromadę dość łatwo odnaleźć. Znajduje się mniej więcej w połowie odległości między Antaresem, a Acrabem.
Gromadę ujrzymy już w większej lornetce, a rozdzielić na pojedyncze gwiazdy jest ciężko, gdyż gwiazdy w tej niedużej gromadzie (ok. 10 minut łuku) jest bardzo gęsto skoncentrowana.
 |
| Położenie gromady kulistej M 80. |
Kompleks mgławic w Skorpionie
Północna część gwiazdozbioru Skorpiona i okolice to istna nirwana dla astro-fotografów. Obszar ten jest bardzo bogaty w różnobarwne mgławice. Jest to jeden z najbardziej znanych przez astronomów i astro-fotografów rejon nocnego nieba. By ukazać ich wszystkie szczegóły, potrzebne będą bardzo długo naświetlane fotografie.
Często astro-fotografowie, by uchwycić tamten obszar nieba w całej okazałości, wyjeżdżają na południe. Z naszej szerokości geograficznej kompleks ten góruje dość nisko nad horyzontem.
 |
| Kompleks mgławic w północnej części gwiazdozbioru Skorpiona. Źródło: http://blog.deepskycolors.com/archive/2010/05/15/rho-Ophiuchus-Widefield.html, Autor: Rogelio Bernal Andreo |
 |
| A tutaj opis. |
Na samej górze, na wschód od Acraba mamy błękitną mgławicę refleksyjną IC 4592, często zwana mgławicą "Błękitny Koński Łeb" (nie mylić z końskim łbem z Oriona). Świeci ona światłem odbitym od układu wielokrotnego Jabbah (ν Sco). Jest to aż układ siedmiokrotny! A zatem mamy dwie obok siebie piękne układy wielokrotne! Betę (Acrab) i Ni Scorpii (Jabbah).
Układ jest ten bardzo podobny do popularnego układu wielokrotnego Epsilon Lyrae. Przez małe i średnie teleskopy rozdzielimy dwa główne części układu - Ni Skorpii AB oraz Ni Skorpii CD.
Natomiast w większych teleskopach przy dobrym seeingu rozdzielimy AB i CD na jeszcze dwie gwiazdy. Między A i B dzieli zaledwie 1,3 sekundy łuku, a między C i D - 3,4 sekundy łuku.
 |
| Szkic układu wielokrotnego Ni Skorpii. Źródło: http://assa.saao.ac.za/sections/deep-sky/double-stars/news-and-articles/july-double-star-of-the-month/, Autor: Dave Blane |
Mgławica IC 4592 widoczna jest przez większe lornetki i przez teleskopy z szerokokątnym okularem jako pojaśnienie wokół Ni Skorpii.
Nieco bardziej na wschód, nieco niżej na południe mamy jeszcze jeden układ wielokrotny z mgławicą refleksyjną w tle - IC 4601. Miałem wrażenie, że przez teleskop delikatnie majaczyła.
IC 4606 (Mgławica Antares)
Wokół gwiazdy Antares znajduje się spora ilość gazu i pyłu, podświetlanego nie tylko przez samego Antaresa A, ale również jego błękitnego i gorącego towarzysza. Mgławica IC 4606 wyróżnia się swoim złotawym kolorem.
Nieco na północny zachód wokół układu wielokrotnego Alniyat (σ Sco) rozciąga się wodorowy obszar mgławicowy SH 2-9. Jest to zarówno emisyjna jak i refleksyjna mgławica.
Sigma Skorpiona to układ poczwórny. Składa się on z bardzo gorących gwiazd o typie widmowym B. Niektóre źródła podają, że najjaśniejszy składnik jest gwiazdą z typu O.
Ciekawostka: Większość gwiazd typu widmowego B, z konstelacji Skorpiona należą do tzw. asocjacji gwiazdowej OB2. Oznacza to, że gwiazdy te są do siebie podobne i uformowały się w podobnym okresie.
Rho Ophiuchi i IC 4604
Na północ od Antaresa mamy kompleks ciemnych mgławic, które pięknie prezentują się na fotografiach. Ponad nimi mamy jedną z najbardziej znanych mgławic refleksyjnych - mgławicę Rho Ophiuchi. Położona jest już na terenie gwiazdozbioru Wężownika, o którym będzie w następnym poście z tej serii.
Sh2-8 (Mgławica Kocia Łapa)
Mgławica emisyjna, a także obszar HII. Mgławica jest siedliskiem ok. 20 000 - 30 000 nowo powstających gwiazd, więc jest to ogromny gwiezdny żłóbek. Obiekt często celowany przez astrofotografów. Niestety z naszej szerokości geograficznej góruje zaledwie kilka stopni nad horyzontem. Mgławica znajduje się ok. 5500 lat świetlnych stąd.
 |
| Mgławica "Kocia Łapa". Źródło: ESO |
Nieco na północ odnajdziemy kolejną mgławicę NGC 6357, która jest idealną kandydatką na szerokokątny kadr z SH 2-8.
NGC 6357 (Mgławica Wojna i Pokój)
Mgławica emisyjna i obszar HII oddalony od nas o ok. 8000 lat świetlnych. Mgławica zawiera ogromną ilość protogwiazd otoczonych gęstą warstwą gazu i pyłu. Zawiera także sporą ilość bardzo gorących gwiazd typu widmowego O.
 |
| Zbliżenie mgławicy. Źródło: ESO |
Odnajdziemy je ok. 6 stopni na zachód od Gromady Ptolemeusza (M 7).
PODSUMOWANIE
Na koniec dodam mapkę ze wszystkimi obiektami przedstawionymi w poście.
 |
| Konstelacja Skorpiona - bogactwo mgławic i gromad gwiazd. |
Jeśli wam się podobało to udostępnijcie i dajcie znać w komentarzu czy któreś z obiektów udało wam się zaobserwować bądź sfotografować. Życzę wam udanych obserwacji i ciemnego nieba.
Pozdrawiam McGoris :)
Zapraszam także do polubienia strony na Facebooku: facebook.com/mcastronomia
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz