McGoris #88 - Nocne niebo - Wrzesień 2018 - Noce z kometą

Co zobaczymy na nocnym niebie we wrześniu tego roku i jakie zjawiska na nas czekają?

Na wstępie chciałem przeprosić za to, że nie zrobiłem posta o sierpniowym niebie. Niestety nie miałem zbyt dużo czasu. W sierpniu mieliśmy jak co roku piękny rój meteorów - Perseidów, a także była ładnie widoczna kometa 21P/Giacobini-Zinner, która maksimum jasności osiągnie we wrześniu.

Przed nami wrzesień - miesiąc, w którym lato chyli się ku końcowi, są to już zazwyczaj ostatnie, ciepłe dni. Noce są już coraz dłuższe i chłodniejsze. Długość dnia i długość nocy zrównują się, a o poranku często dominują mgły. W Tatrach zdarzają się nieraz nawet opady śniegu.




1. Wschody i zachody Słońca.

Polska Północna (Gdańsk):

1 września

Wschód:   5:50
Zachód:  19:37

Długość dnia:  13h 47m
Długość nocy: 10h 13m


30 września 

Wschód:   6:42
Zachód:  18:27

Długość dnia:  11h 45m
Długość nocy: 12h 15m


W ciągu miesiąca dnia ubędzie aż o 2 godziny 2 minuty.


Polska Środkowa (Warszawa):

1 września

Wschód:   5:44
Zachód:  19:26

Długość dnia:  13h 42m
Długość nocy: 10h 18m


30 września 

Wschód:   6:42
Zachód:  18:19


Długość dnia:  11h 35m
Długość nocy: 12h 25m


W ciągu miesiąca dnia ubędzie aż o 2 godziny 7 minut.


Polska Południowa (Zakopane):

1 września

Wschód:   5:53
Zachód:  19:26

Długość dnia:  13h 33m
Długość nocy: 11h 27m


30 września 

Wschód:   6:36
Zachód:  18:24

Długość dnia:  11h 52m
Długość nocy: 12h 08m


W ciągu miesiąca dnia ubędzie aż o 1 godzinę 41 minut.


Dnia 23 września, o godzinie 3:35 Słońce przejdzie przez tzw. punkt Wagi. Tego dnia jest zrównanie dnia z nocą i początek astronomicznej jesieni. Obecnie punkt Wagi jest w konstelacji Panny (spowodowane jest to precesją osi Ziemi).

Od tego momentu deklinacja naszej dziennej gwiazdy będzie ujemna. Noc będzie coraz bardziej dłuższa od dnia.

Na początku miesiąca Słońce spędzi w konstelacji Lwa, w trzeciej dekadzie miesiąca - przejdzie swoim pozornym ruchem po ekliptyce do gwiazdozbioru Panny. 17 września Słońce przetnie granicę obu konstelacji.

Wysokość górowania Słońca spadnie z 49 stopni do 37,5 stopnia (+/- 2 na południu i północy Polski)



2. Księżyc

🌗 Ostatnia kwadra - 3 września - Byk
🌑 Nów - 9/10 września - Lew 
🌓 Pierwsza kwadra - 16 września - Wężownik (między Skorpionem a Strzelcem)
🌕 Pełnia - 24/25 września - Wodnik/Ryby.
 
Bezksiężycowe noce będziemy mieli pod koniec pierwszego tygodnia i w drugim tygodniu miesiąca. Takie noce są najlepsze do obserwacji słabych obiektów głębokiego nieba (galaktyki, mgławice, gromady gwiazd itp.)



3. Planety

Merkury 

Na początku września będzie pięknym obiektem porannego nieba. Na początku miesiąca będzie wschodził już 1,5 godziny przed wschodem Słońca. Powodem dobrej jego widoczności jest korzystne nachylenie orbity do horyzontu. Będzie widoczny jako dość jasna gwiazda (osiągnie jasność nawet ok. -1 magnitudo) nad wschodnim horyzontem przed świtem. 30 sierpnia jego elongacja będzie największa. 1 września wyniesie ona prawie 17 stopni. Z każdym dniem jego elongacja (odległość kątowa od Słońca) będzie maleć i będzie planetę coraz trudniej zaobserwować.

Do ujrzenia tarczy Merkurego potrzeba co najmniej małego teleskopu. Ujrzymy go jako mały półksiężyc (Merkury i Wenus przechodzą również fazy, podobnie jak nasz Księżyc).

Wenus

Wenus nam prawie całkowicie znika pod horyzont zaraz po zachodzie Słońca. Jego słabe nachylenie względem horyzontu powoduje, że szybko znika wraz ze Słońcem. Poczekamy na niebo aż do listopada, gdy powróci na niebo poranne.


Mars

Mars wciąż będzie wdzięcznym obiektem do obserwacji. Jest jeszcze blisko Ziemi. Jednak będzie się coraz bardziej oddalał, a jego rozmiar kątowy maleć.

 Elongacja Marsa w ciągu miesiąca spadnie ze 139 stopni do 118 stopni. Będzie także lekko maleć faza Marsa. Dzieje się tak, gdyż na planetę patrzymy nieco "z boku". Mimo, że Mars się oddala, to lekko burza pyłowa popuściła i jesteśmy w stanie już wyłapać jakieś detale przez teleskop.

Na Marsa warto poczekać 2 lata. Też będzie ładna opozycja, nieco dalej będzie niż w tym roku (w tym roku 58 mln km, za 2 lata - 61 mln km), ale za to będzie w gwiazdozbiorze Ryb, czyli dużo wyżej nad horyzontem niż obecnie, przez co będzie lepszy do obserwacji i mniej podatny na niestabilną atmosferę.


Jowisz

Jowisz również będzie nam uciekał. Na początku września będzie zachodzić ok. godziny 21:00, ok 2 godziny po zachodzie Słońca. Pod koniec miesiąca Jowisz zajdzie już ok. godziny 20:00, ok. 1,5h po zachodzie Słońca. Elongacja Jowisza spadnie z 68 stopni do zaledwie 44,5 stopnia.


Saturn

Będzie jeszcze widoczny w konstelacji Strzelca nad południowym horyzontem. Jednak najlepsze warunki do jego obserwacji już dawno minęły. Elongacja planety spadnie w ciągu miesiąca ze 113 stopni do 85 stopni. 25 września znajdzie się w tzw. kwadraturze wschodniej (elongacja 90 stopni). Znajdzie się wtedy w średniej odległości od Ziemi.

17 września dojdzie do ładnego zbliżenia się z Księżycem w odległości ok. 1 stopnia.

Uran i Neptun

Coraz lepsze warunki są do obserwacji odległych lodowych olbrzymów - Urana i Neptuna. Do ich obserwacji potrzebujemy nieco większego teleskopu i Stellarium, gdyż Urana i Neptuna praktycznie nie ujrzymy gołym okiem. Urana można pod ciemnym niebem ujrzeć jako ledwo świecącą gwiazdkę o jasności ok. 5,7 magnitudo. Neptuna ujrzymy dopiero w lornetce. Ma jasność ok. 7,8 mag.

Tarcze tych planet są bardzo małe: Uran to zaledwie niecałe 4 sekundy kątowe, a neptun to nieco ponad 2 sekundy łuku. Potrzebne jest bardzo duże powiększenie oraz stabilna atmosfera.
Uran znajduje się w konstelacji Ryb, zaś Neptun w Wodniku.

4. Nocne niebo

Zaraz po zachodzie, po nadejściu nocy astronomicznej ujrzymy jeszcze letnie konstelacje. Wysoko nad naszymi głowami widoczny będzie asteryzm Trójkąta Letniego (Deneb z Łabędzia, Wega z Lutni oraz Altair z Orła). Nad południowym horyzontem ujrzymy powoli kładącego się do snu Strzelca.
Nad północno-zachodnim horyzontem odnajdziemy Wielki Wóz a także w pobliżu Wolarza z jasnym Arkturem.

Niebo wieczorne - 15 września - godz. 21:30

Nad południowo wschodnim horyzontem pojawiają się gwiazdozbiory jesienne - Koziorożec, Wodnik oraz wysoko nad horyzontem Pegaz z Andromedą oraz Kasjopeją. Wraz z późniejszą godziną pojawi się jasna gwiazda Fomalhaut z Ryby Południowej.

Niebo w środku nocy - 15 września, godz. 0:00

Wielka Niedźwiedzica przesuwa się w stronę wschodu. Dominację nad południowym niebem zaczynają przejmować konstelacje jesienne takie jak Wodnik, Ryby czy Wieloryb. Nad wschodnim/północno wschodnim horyzontem pojawia się wysoko Woźnica oraz Byk wraz z Plejadami. Wysoko nad horyzontem będzie Kasjopeja wraz z Andromedą. To świetny okres, by podziwiać Galaktykę Andromedy, a także ogromną ilość gromad otwartych w Kasjopei.

Niebo poranne - 15 września, godzina 3:30

Na niebo poranne powróci lubiany i wyczekiwany od zimy gwiazdozbiór Oriona. Nad wschodnim horyzontem ujrzymy dość wysoko Bliźnięta, a poniżej gwiazdę Procjon z Małego Psa. Tuż przed wschodem Słońca powinniśmy ujrzeć wszystkie gwiazdy z asteryzmu Sześciokąta Zimowego (Syriusz z Wielkiego Psa, Procjon z Małego Psa, Rigel z Oriona, Aldebaran z Byka, Kapella z Woźnicy oraz Pollux z Bliźniąt.) Jednak na zimowe konstelacje trzeba poczekać jeszcze z 2 miesiące.

Gwiazdy z Trójkąta Letniego kierują się na północny zachód, zanurzając się powoli pod horyzont. (Pod horyzont schodzi tylko Altair z Orła)



5. Obiekty, które warto zobaczyć. 

Najważniejszym i najciekawszym obiektem we wrześniu tego roku niewątpliwie będzie kometa 21P/Giacobini-Zinner. Już w sierpniu była bardzo spektakularna w większym teleskopie. Widoczna była jako spłaszczona mgiełka o jasności ok. 8 magnitudo z lekko majaczącym rozmytym ogonem. Do września ma jeszcze pojaśnieć do 7 magnitudo. 10 września znajdzie się w peryhelium (znajdzie się w odległości ok. 1.03 AU od Słońca), a dzień później znajdzie się najbliżej Ziemi, w odległości ok. 0,3 AU.

Przez kilka dni na początku miesiąca niestety musimy sobie odpuścić jej obserwacje, gdyż będzie przeszkadzał nam Księżyc.

Od 1 września znajdzie się w konstelacji Woźnicy.

3 września kometa znajdzie się blisko jasnej gwiazdy - Kapelli, najjaśniejszej gwiazdy konstelacji Woźnicy w odległości ok. 1 stopnia.

11 września - tutaj będzie bardzo ciekawe zjawisko!! Kometa znajdzie się blisko gromady otwartej M37. Będzie to nie lada widok zarówno dla obserwacji wizualnych jak i astrofotografii. Dodatkowo nie będzie przeszkadzał Księżyc.

11 września - Kometa 21P/Giacobini-Zinner obok M35

13-14 września - kometa przechodzi do Bliźniąt.
15 września - kolejne zbliżenie, tym razem do gromady otwartej M35 w Bliźniętach. Kometa nawet przetnie tą gromadę, jednak tego nie zobaczymy, gdyż wtedy będzie u nas dzień :( Zobaczą to zjawisko tylko Amerykanie.

Kometa na tle gromady M35 - Ameryka Północna.

Z Europy będzie widoczne takie tylko zbliżenie.

Pod koniec miesiąca kometa przemknie do gwiazdozbioru Jednorożca.




Perłą późno-letniego/wczesno-jesiennego nieba jest piękna mgławica planetarna położona między gwiazdozbiorem Wodnika a Koziorożcem - NGC 7293 - zwana również jako Mgławica "Ślimak", Helix czy też "Oko Boga". Jest to jedna z najbliższych nas mgławic planetarnych (odległość 714 lat świetlnych), a jej średnica kątowa jest równa prawie tyle co Księżyc w pełni.

Mgławica "Oko Boga".

Jest to dość trudny obiekt ze względu na niskie położenie nad horyzontem. Przy bardzo ciemnym niebie ujrzymy tą mgławicę już w większej lornetce jako mgiełkę, a w dużym teleskopie ujrzymy słabe struktury mgławicy - dość spory, rozległy mgielny pierścień.

Widok mgławicy przez 8" teleskop. Źródło: https://www.cloudynights.com

Jesień to świetny czas by podziwiać naszą grupę galaktyk - Gromadę Lokalną:

Trzy największe galaktyki:

-naszą Drogę Mleczną - mgielny pas, który będzie przechodzić przez zenit od wschodu do zachodu,

-piękną Galaktykę Andromedy (M 31), którą już pod średnio ciemnym niebem ujrzymy ją nawet gołym okiem jako słabą plamkę. W większym teleskopie ujrzymy już piękne jądro galaktyki, halo oraz nawet struktury galaktyki w postaci dwóch ciemnych pasów pyłowych. Obok M31 są także dwie satelity Galaktyki Andromedy - mowa o galaktykach karłowatych M32 oraz M110. Widoczne są na szkicu z 30mm okularu.

Widok M31 przez 8" teleskop pod bardzo ciemnym i przejrzystym niebem. Ciut chyba przesadziłem z detalem :P

-nieco mniejszą Galaktykę w Trójkącie (M 33) - ma bardzo małą jasność powierzchniową przez co przy słabszym niebie ciężko odciąć ją od tła, dlatego wymaga bardzo ciemnego nieba. Ujrzymy ją już w lornetce, a w ekstremalnych warunkach (ciemne niebo, przejrzystość + dobry wzrok) można próbować ją dojrzeć nawet gołym okiem. W dużym teleskopie można wyłowić strukturę spiralną galaktyki.

Widok na M33 przez 8" teleskop.

Ciekawe są też także dwa trudne obiekty do obserwacji - wymagają większego teleskopu i ciemnego nieba - NGC 147 oraz NGC 185. W 8" teleskopie widoczne są jako bardzo słabe plamki, trudne do oddzielenia od tła. Znajdziemy je całkiem niedaleko M31, w stronę konstelacji Kasjopei.

Są blisko siebie i na upartego w szerokokątnym okularze zmieścimy obie w jednym kadrze.


Jeśli wam się podobało, to udostępniajcie, komentujcie, zadawajcie swoje pytania. W najbliższej przyszłości postaram się napisać drugą część o Marsie.

Pozdrawiam, McGoris.

ZOBACZ TEŻ:

Wielki Wóz i Mały Wóz - najpopularniejsze asteryzmy.
Najjaśniejsze gwiazdy na niebie - Wega.
Teleskop Hubble'a - jeden z najważniejszych instrumentów w historii astronomii.